Επίσκυρος

Μεγάλη επιτυχία στην αρχαία Ελλάδα γνώρισε το παιχνίδι «Επίσκυρος», που είχε πάρει το όνομά του από τη γραμμή με σκύρα (σπασμένα κομμάτια πέτρας, πετραδάκια) που χώριζε το γήπεδο.

Με λίγα λόγια, υπήρχε κεντρική διαχωριστική γραμμή των δύο μεγάλων περιοχών του γηπέδου.

Παιζόταν κυρίως από άντρες, συνήθως γυμνούς.

Οι Ρωμαίοι αργότερα μετονόμασαν το παιχνίδι σε «harpastum».

«Τα ονόματα των παιγνιδιών με μπάλα ήταν επίσκυρος, φαινίνδα, απόρραξις, ουρανία.

H επίσκυρος ονομαζόταν επίσης εφηβική και επίκοινος (για πολλούς).

Παιζόταν από δύο αντίπαλες ομάδες με ίσο αριθμό παικτών.

Ανάμεσά τους τραβούσαν μια γραμμή με μία πέτρα, την οποία αποκαλούσαν σκύρο.

Έβαζαν την μπάλα πάνω σ' αυτήν τη γραμμή, και κάθε ομάδα τραβούσε άλλη μια γραμμή πίσω της.

H ομάδα που έπιανε πρώτη την μπάλα, την πετούσε πάνω από την αντίπαλη, η οποία έπρεπε να πιάσει την μπάλα ενώ αυτή κινούνταν ακόμη, και να τη ρίξει στο μέρος των άλλων.

Aυτό συνεχιζόταν, ώσπου η μία ομάδα κατάφερνε να σπρώξει την άλλη πέρα από τη γραμμή που είχε πίσω της.

Στην απόρραξη έπρεπε να χτυπήσει κανείς την μπάλα δυνατά στο χώμα και ύστερα να δεχτεί το πήδημα της μπάλας στο χέρι του και να ξαναχτυπήσει.

Μετριόταν ο αριθμός των χτυπημάτων (ή των πηδημάτων).

H ουρανία παιζόταν από ένα παίκτη που έγερνε προς τα πίσω και έριχνε την μπάλα στον ουρανό, ενώ οι υπόλοιποι προσπαθούσαν να αρπάξουν την μπάλα πριν πέσει στο έδαφος.

Οπότε χτυπούσαν την μπάλα ξανά και ξανά σε έναν τοίχο και μετρούσαν τον αριθμό των χτυπημάτων.

Ο χαμένος αποκαλούνταν γάιδαρος και έκανε ό,τι του έλεγαν, ενώ ο νικητής ήταν ο βασιλιάς και πρόσταζε» (Πολυδεύκης - Ονομαστικόν I.X. 103-107)

«…εάν είσαι ικανός να την κτυπήσεις με ένα γρήγορο κτύπημα, με το αριστερό, είναι δική σου.

Δεν μπορείς; Ανίκανε, δώσε την μπάλα σε κάποιον άλλον» (Αρριανός, βιβλίο 14^ο - 46).

«Φύγετε νεαροί, αυτό το παιχνίδι με την μπάλα φουσκωμένη από αέρα έχει γίνει για μεσήλικες και παιδιά» (Αρριανός, ΧΙV 47)

«… έπιασε την μπάλα και γέλασε, καθώς την πέταξε σε έναν παίκτη και ταυτόχρονα έγνεφε πως θα την έδινε σε άλλον.

Έσπρωξε έναν άλλον παίκτη, που του έκοβε τον δρόμο, ενώ ακούγονταν κραυγές και φωνές, «έξω από τα όρια! Πάνω από το κεφάλι του πέτα την! Πίσω!!» (Αντιφάνης, 4ος αιώνας π.Χ.)

«...Ακόμη και ο φτωχότερος μπορεί να παίξει μπάλα, γιατί αυτή δεν θέλει ούτε δίχτυα, ούτε όπλα, ούτε άλογα, ούτε κυνηγόσκυλα.

Και τι είναι πιο βολικό από ένα παιγνίδι, στο οποίο μπορεί να πάρει μέρος ο καθένας ανεξάρτητα από την περιουσία του και τη δουλειά του;

Το παιγνίδι με την μπάλα δεν είναι μόνο καλή άσκηση για τα πόδια αλλά πολύ καλή και για τα χέρια.

Θα καταλάβεις, επίσης, ότι το παιγνίδι με την μπάλα γυμνάζει το μάτι, αν σκεφτείς ότι όποιος δεν μπορεί να υπολογίσει την τροχιά της, δεν μπορεί και να την πιάσει.

Ο παίκτης θα οξύνει και την κριτική του ικανότητα.

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις ότι το παιγνίδι με την μπάλα σε ασκεί στις σπουδαιότερες κινήσεις, τις οποίες εμπιστεύονται οι νόμοι της πόλης στους στρατηγούς της:

να επιτίθεται την κατάλληλη στιγμή και να μην γίνεσαι αντιληπτός.

Να οικειοποιείσαι αυτά που ανήκουν στους εχθρούς, είτε πέφτοντας πάνω τους με ορμή, είτε απροσδόκητα και να κρατάς τα λάφυρα που έχεις πάρει» (Γαληνός).

«Επίσκυρος, ό, παιδιά τις, διά σφαίρας, ό, μέ τά πολλών, σφαιρισμός» (Από το Ομηρικό Λεξικό των LIDDEL & SCOTT}.

Δηλαδή: «αυτός που παίζει με τη σφαίρα (μπάλα) ή αυτός που παίζει με πολλούς τη σφαίρα (μπάλα)».

Στην αγγλική μετάφραση του ίδιου λεξικού λέει: Επίσκυρος = Ballgame, football or rugby.

Αν ανατρέξουμε στα Ομηρικά έπη θα βρούμε τις πρώτες πληροφορίες για παιχνίδι με μπάλα στη λεκάνη της Μεσογείου.

Μια παρόμοια αναφορά γίνεται και στο «Θεαίτητο» του Πλάτωνα.

«(Σωκράτης) Λέγεται τοίνυν, ἔφη, ὦ ἑταῖρε, πρῶτον μὲν εἶναι τοιαύτη ἡ γῆ αὐτὴ ἰδεῖν, εἴ τις ἄνωθεν θεῷτο, ὥσπερ αἱ δωδεκάσκυτοι σφαῖραι, ποικίλη, χρώμασιν διειλημμένη, ὧν καὶ τὰ ἐνθάδε εἶναι χρώματα ὥσπερ δείγματα, οἷς δὴ οἱ γραφῆς καταχρῶνται»

«Λέγεται λοιπόν, ω συνομιλητή, πως η γη, εάν τη δει κανείς από ψηλά είναι σαν τις σφαίρες (μπάλες) που αποτελούνται από δώδεκα κομμάτια διαφορετικού δέρματος.

Είναι δηλαδή πολύχρωμη σφαίρα και τα μέρη της ξεχωρίζουν από τα χρώματα που έχει το καθένα» (Πλάτων: «Φαίδων» ή περί ψυχής - 110b)

Άρα η μπάλα ήταν φτιαγμένη από 12 χρώματα, 12 κομμάτια δέρματος συμβολίζοντας τους 12 Έλληνες Θεούς.

«Έριχνε ψηλά την σφαίρα και την γη που έθρεψε πολλούς άρχισε να κτυπά με προικισμένα πόδια και να κάνη στροφές γρήγορες και εναλλασσόμενες, ενώ οι άλλοι νέοι τον ζητωκραύγαζαν και στον ουρανό υψώνονταν δυνατές φωνές» (Οδύσσεια Θ, 370 – 375)

«Το γήπεδο που διεξήγετο ο αγώνας ήταν χωρισμένο σε δύο μέρη με γραμμές από χαλίκια και η μπάλα ήταν κατασκευασμένη από δερμάτινα κομμάτια ραμμένα μεταξύ τους με εντόσθια ζώων, ενώ στις άκρες του γηπέδου ήταν χαραγμένη μία γραμμή που συμβόλιζε τα δύο τέρματα.

Η μπάλα ήταν φουσκωμένη με αέρια και εξωτερικά ήταν ζωγραφισμένη με ζωντανά χρώματα και γεωμετρικά σχήματα.

Σκοπός ήταν και για τις δύο ομάδες, όπως και σήμερα, να περάσουν την μπάλα από την απέναντι εστία, το τέρμα.

Εντύπωση προξενεί επίσης η ιατρική παρατήρηση του αθλήματος.

Ο μεγάλος γιατρός της ύστερης αρχαιότητος, Γαληνός, μας δίνει μία καταπληκτική περιγραφή στο έργο του «Περί ασκήσεων με μικρή μπάλα» του παιχνιδιού.

«Όταν οι παίκτες παρατάσσονται σε αντίθετες σειρές και αγωνίζονται, για να εμποδίσουν τον αντίπαλο να κρατήσει την μπάλα στο κέντρο, τότε είναι βίαια άσκηση με κρατήματα στους ώμους και λαβές πάλης.

Έτσι, το κεφάλι και ο λαιμός ασκούνται με τις κινήσεις, τα κρατήματα των ώμων και τα πλευρά και το στήθος και το στομάχι ασκούνται από τα κρατήματα και τις λαβές πάλης με τα χέρια.

Σε αυτό το παιχνίδι οι γλουτοί και τα πόδια τεντώνονται βίαια, γιατί αποτελούν την βάση των κινήσεων.

Ο συνδυασμός με το τρέξιμο μπροστά και πίσω και τα πηδήματα στα πλάγια, κάθε άλλο παρά μικρή άσκηση είναι όχι μόνο για τα πόδια αλλά και για όλο το σώμα που είναι σε κίνηση» (Ε. Μπεξής, αρχαιολόγος, περιοδικό ΙΧΩΡ)

Υπάρχει, επίσης, άγαλμα αθλητή - «ποδοσφαιριστή» - στο αρχαιολογικό μουσείο Αθηνών, ο οποίος προσπαθεί με άψογη τεχνική να κοντρολάρει την μπάλα πάνω στο δεξί του πόδι.

Είναι σαφές ότι ο παίκτης δεν πρέπει να πιάσει την μπάλα με τα χέρια του για αυτό τα κρατάει πίσω από την πλάτη του.

Διασώζονται ακόμη και ονόματα διάσημων παικτών της αρχαιότητος, όπως του Αριστόνικου του Καρυστίου, του Δημοτέλη του Χίου, του Χαιρεφάνη και του Κτησιβίου του Χαλκιδέως.

Και ισχυρίζονται μετά, ότι το ποδόσφαιρο γεννήθηκε στην Αγγλία… :)

Πηγές: www.defencenet.gr,

wikipedia